Warszawa, Nowy Świat 72, Pałac Staszica, sala 144

Program

10,30.  Dr PaweÅ‚ ÂŻmudzki (Instytut Historyczny UW)

11,00.  Mgr PaweÅ‚ Derecki (Instytut Historyczny UW)

11,30.  Dr Robert Bubczyk (Instytut Kulturoznawstwa UMCS)

Prezentacja książki: Szachy i rycerze. O grach planszowych w angielskiej kulturze wyższej późniejszego Å›redniowiecza, Lublin 2005.
 

12,30.  Prof. Jacek Banaszkiewicz (Instytut Historyczny UW)

13,00. Dr Michał Tomaszek (Instytut Historii UMCS)

Dorota Boni
Sprawozdanie
XIV Spotkania Mediewistyczne zostaÅ‚y zorganizowane przez prof. Jacka Banaszkiewicza w Instytucie BadaÅ„ Literackich PAN. Referenci: historycy i kulturoznawcy w swoich wystÄ…pieniach przede wszystkim analizowali warstwÄ™ fabularnÄ… źródeÅ‚ Å›redniowiecznych. Spotkanie poprowadziÅ‚ docent Andrzej DÄ…brówka z Instytutu BadaÅ„ Literackich PAN.

Dr PaweÅ‚ ÂŻmudzki z IH UW przedstawiÅ‚ referat pt. MÅ‚odzi wojownicy – więź wspólnotowa i struktura grupy w narracjach kronikarskich. W wystÄ…pieniu odwoÅ‚ywaÅ‚ siÄ™ do różnorodnych źródeÅ‚ – przede wszystkim do Galla Anonima, który opisuje mÅ‚odość wspaniale siÄ™ zapowiadajÄ…cego BolesÅ‚awa Krzywoustego. Podobnie Kosmas przedstawiÅ‚ mÅ‚odego BrzetysÅ‚awa. Referent zwróciÅ‚ uwagÄ™ na fakt wystÄ™powania podobnych elementów w opisie grup mÅ‚odych wojowników, którzy w wielu źródÅ‚ach podejmujÄ… dziaÅ‚ania potajemnie, Å‚atwo wpadajÄ… w szaÅ‚ bitewny. ZauważyÅ‚, że we wszystkich przywoÅ‚anych utworach mÅ‚odzi wojownicy przeciwstawiani sÄ… dorosÅ‚ym.

Mgr PaweÅ‚ Derecki w wystÄ…pieniu zatytuÅ‚owanym Alleluja! Alleluja! Alleluja! ÅšwiÄ™ty German kontra Sasi i Piktowie zanalizowaÅ‚ epizod z życia Å›wiÄ™tego Germana, biskupa Auxerre przedstawiony przez Konstancjusza z Lyonu w Vita Germani. Prelegent stwierdziÅ‚, że celem autora nie byÅ‚o wierne opisanie rzeczywistych wydarzeÅ„, ale skonstruowanie opowieÅ›ci zgodnej z wymogami hagiografii. ÅšwiÄ™ty German woÅ‚ajÄ…c na polu bitwy “Alleluja!” odwoÅ‚uje siÄ™ do pomocy boskiej, wrogowie wpadajÄ… w popÅ‚och i ponoszÄ… klÄ™skÄ™.

Referat prof. Jacka Banaszkiewicza byÅ‚ polemikÄ… z “szkoÅ‚Ä… Gerda Althoffa” – niemieckiego badacza, który postrzega rzeczywistość Å›redniowiecznÄ… jako silnie zrytualizowanÄ…. Opis drogi Konrada II na koronacjÄ™ zawarty w  Gesta Chuonradi II imperatoris Wipona, Althoff interpretuje jako odzwierciedlenie inscenizacji, która miaÅ‚a miejsce w rzeczywistoÅ›ci. Natomiast prof. Banaszkiewicz zwróciÅ‚ uwagÄ™, że podobne elementy jak u Wipona wystÄ™pujÄ… w różnych źródÅ‚ach, nie tylko Å›redniowiecznych. Pojawienie siÄ™ takich postaci jak wdowa, sierota czy biedak i udzielenie im przez wÅ‚adcÄ™ pomocy ma przede wszystkim na celu ukazanie wÅ‚adcy jako sprawiedliwego i kierujÄ…cego siÄ™ chrzeÅ›cijaÅ„skim wspóÅ‚czuciem. W opisie Wipona Konrad II udowadnia, że jest godny korony królewskiej, gdy decyduje siÄ™ zaburzyć przebieg uroczystoÅ›ci, aby pomóc zatrzymujÄ…cym go biedakom. WedÅ‚ug prof. Banaszkiewicza opisane zdarzenia organizuje fabuÅ‚a, a nie ryt czy inscenizacja.

Podczas konferencji odbyÅ‚a siÄ™ prezentacja książki Szachy i rycerze. O grach planszowych w angielskiej  kulturze wyższej późniejszego Å›redniowiecza. Autor, dr Robert Bubczyk z Instytutu Kulturoznawstwa Uniwersytetu Marii Curie-SkÅ‚odowskiej, przybliżyÅ‚ treść poszczególnych rozdziaÅ‚ów książki. InspiracjÄ… do napisania książki byÅ‚y artykuÅ‚y prof. Jacka Banaszkiewicza poÅ›wiÄ™cone grom. Dr Bubczyk podkreÅ›liÅ‚, że szachy nie byÅ‚y dla rycerstwa angielskiego jedynie popularnÄ… rozrywkÄ…, miaÅ‚y też walory edukacyjne. W późnoÅ›redniowiecznej Anglii umiejÄ™tność gry w szachy stawiano na równi z innymi zajÄ™ciami rycerskimi.

Dr MichaÅ‚ Tomaszek z Instytutu Historii UMCS zatytuÅ‚owaÅ‚ swoje wystÄ…pienie Klasztor w Brauweiler – fundatorzy Ezzonidzi i wspólnota mnichów. ZwróciÅ‚ uwagÄ™ na ciekawe wÄ…tki w Fundatio monasterii brunwilarensis,  pochodzÄ…cym z koÅ„ca XI wieku. W tym utworze najważniejszymi postaciami sÄ… Ezzon i Matylda, arystokratyczna para zaÅ‚ożycieli klasztoru benedyktynów w Brauweiler. Dla wspólnoty mnichów sÄ… oni nie tylko pierwszymi dobroczyÅ„cami, ale także umacniajÄ… klasztor. Utwór przekazuje, że fundatorzy praktykowali ideaÅ‚y życia chrzeÅ›cijaÅ„skiego w stanie Å›wieckim i że mnisi powinni modlić siÄ™ nie tylko za nich, ale nawet do nich jako do protektorów fundacji.

Referat mgr Anny Gronowskiej z Instytutu Kultury Polskiej UW zatytuÅ‚owany byÅ‚ Rycerskie przechwaÅ‚ki i obietnice – Å›wiadectwa epickie i historiograficzne. Prelegentka zwróciÅ‚a uwagÄ™, że pewien schemat wydarzeÅ„ pojawia siÄ™ w różnorodnych źródÅ‚ach Å›redniowiecznych, zwÅ‚aszcza w epice rycerskiej. WÄ…tek przechwaÅ‚ek, wypowiedzianych czÄ™sto na uczcie, które rycerz nieoczekiwanie musi speÅ‚nić, wystÄ™puje u Galla Anonima – BolesÅ‚aw zagrzewa swoich wojowników do boju przypominajÄ…c im ich wÅ‚asne przechwaÅ‚ki na uczcie. WÅ‚aÅ›nie na wieczornych biesiadach czÄ™sto zdarza siÄ™, że rycerze przechwalajÄ… siÄ™ swoimi wspaniaÅ‚ymi umiejÄ™tnoÅ›ciami – potem zostajÄ… zmuszeni do ich okazania. Tak zdarzyÅ‚o siÄ™ np. w Beowulfie – gÅ‚ówny bohater w swojej deklaracji na uczcie w obecnoÅ›ci króla mówi, że może pokonać potwora Grendela bez miecza i tarczy – i jest zmuszony dowieść swoich sÅ‚ów.

Po referatach odbyÅ‚a siÄ™ dyskusja. Zauważono, że referenci stosujÄ… w badaniach historycznych metody, których wczeÅ›niej używali tylko historycy literatury. Prof. Teresa MichaÅ‚owska z Instytutu BadaÅ„ Literackich PAN przypomniaÅ‚a rozróżnienie miÄ™dzy historiÄ… ( to co prawdziwe) a fabuÅ‚Ä… ( fabula – to, co zmyÅ›lone), stworzone w retoryce starożytnej.
Dr Wojciech Brojer  z IH PAN zaznaczyÅ‚, że takie rozgraniczenie jest teoretyczne, bo historia jest czÄ™sto, o ile nie zawsze narzÄ™dziem perswazji. Inni dyskutanci podnosili trudnÄ… kwestiÄ™ tendencyjnoÅ›ci źródeÅ‚, wskazywali na uniwersalność motywu grupy mÅ‚odzieÅ„czej – przywoÅ‚ywano przy tej okazji np. poematy homeryckie.
            Chociaż wszyscy referenci odwoÅ‚ywali siÄ™ do podobnych metod, to wystÄ…pienia byÅ‚y bardzo różnorodne. PowoÅ‚ywano siÄ™ na źródÅ‚a odlegÅ‚e od siebie gatunkowo i czasowo, co dowodzi że zwrócenie uwagi na fabularne cechy tekstu daje duże możliwoÅ›ci badawcze.