|
poniedzia³ek, 30 maja 2005 |
|
Strona 1 z 2 831 maja 2004
Dr hab. MaÅ‚gorzata SmorÄ…g-Różycka
Cesarz pobożny: o jednym z aspektów oficjalnych wizerunków wÅ‚adcy w sztuce bizantyÅ„skiej
ZaczÄ…tkiem niniejszych rozważaÅ„ byÅ‚y dwie XI-wieczne miniatury w Kodeksie Gertrudy: Modlitwa do Å›w. Piotra (fol. 5v) i Koronacja JaropeÅ‚ka i Kunegundy (fol. 10v), prezentujÄ…ce caÅ‚kowicie odmienne wizerunki wÅ‚adcy. W pierwszej z nich księżna Gertruda oraz jej syn JaropeÅ‚k i synowa Kunegunda ukazani sÄ… w peÅ‚nych pokory modlitewnych pozach, gdy w drugiej - JaropeÅ‚ka i KunegudÄ™ w peÅ‚nym majestacie wÅ‚adzy wieÅ„czy Chrystus. Tak typowe w ikonografii Å›redniowiecznej wyobrażenia cesarza koronowanego przez Chrystusa lub ofiarowujÄ…cego Mu model ufundowanej Å›wiÄ…tyni, w literaturze przedmiotu dość powszechnie interpretowane sÄ… w kategoriach Å›ciÅ›le historycznych jako upamiÄ™tnienie konkretnych wydarzeÅ„. Podobnie z niezwykle rzadkimi przedstawieniami cesarza w peÅ‚nej pokory i uniżenia proskynezie Å‚Ä…czone sÄ… treÅ›ci o charakterze biograficznym, jak w przypadku Leona VI MÄ…drego tak wyobrażonego w sÅ‚awnej mozaice nad wejÅ›ciem do koÅ›cioÅ‚a ÅšwiÄ™tej MÄ…droÅ›ci w Konstantynopolu. Tymczasem pewne przesÅ‚anki wynikajÄ…ce zarówno z analizy tekstów, jak i samych obrazów, pozwalajÄ… sformuÅ‚ować poglÄ…d, że tego typu wyobrażenia uwieczniaÅ‚y pobożność wÅ‚adcy rozumianÄ… w sensie uniwersalnym i eschatologicznym.
PojÄ™cie pobożnoÅ›ci (Å‚ac. pietas, gr. eusebeia), przejÄ™te z filozofii starożytnej, w bizantyÅ„skiej myÅ›li religijnej ma przede wszystkim charakter intelektualny, oznacza bowiem stan umysÅ‚u i dążenie do poznania, w mniejszym zaÅ› stopniu - okreÅ›la reguÅ‚y zachowania, czyli rytuaÅ‚. Z tego też wzglÄ™du pobożność, obok szczodroÅ›ci (philantropia), inteligencji (phronesis) i sprawiedliwoÅ›ci (sophrosyne), weszÅ‚a do oficjalnej tytulatury cesarzy bizantyÅ„skich. Ponieważ jednak filozoficzny aspekt pobożnoÅ›ci wymykaÅ‚ siÄ™ tradycyjnemu obrazowaniu pojęć pod postaciÄ… personifikacji, w sztuce pobożność jako przymiot przedstawianej osoby (tu: cesarza) wyrażana byÅ‚a w nowy sposób, poprzez pozy i gesty modlitewne, a także wybrane sceny, takie jak fundacja i koronacja, które odczytywane byÅ‚y w sensie eschatologicznym. Nawet jeÅ›li tego typu przedstawieniom przypisywano treÅ›ci pokutne, nierzadko wprost nazwane w inskrypcjach towarzyszÄ…cych tym przedstawieniom, to również i one nie byÅ‚y rozumiane w znaczeniu indywidualnej i okolicznoÅ›ciowej pokuty, lecz w sensie uniwersalnym i pobożnoÅ›ciowym. IdeowÄ… kanwÄ™ tego nowego aspektu wizerunku wÅ‚adcy w sztuce stanowiÅ‚o bez wÄ…tpienia porównanie z biblijnym Dawidem, umiejÄ™tnie utrwalane zarówno w obrazowych jak i sÅ‚ownych paralelach.
Prof. dr hab. Małgorzata Dąbrowska
Czy siÄ™ ożenić? Cesarza Manuela II Paleologa (†1425) poglÄ…d na małżeÅ„stwo
Manuel II Paleolog (1350-1425, na tronie od 1391), najwybitniejszy władca z ostatniej dynastii panującej w Bizancjum, ożenił
siÄ™ w wieku 40 lat. Swoje rozważania na temat małżeÅ„stwa zawarÅ‚ w traktacie "Peri gamou", bÄ™dÄ…cym kanwÄ… mojej opowieÅ›ci. Tekst napisany jest w konwencji dialogu cesarza z matkÄ…, i z racji pretensjonalnej retoryki charakterystycznej dla cesarstwa wydaje sie nudny. UsÅ‚yszÄ… PaÅ„stwo jednak wzruszajÄ…cÄ… historiÄ™ o miÅ‚oÅ›ci - nie tylko do kobiety, ale i do dzieci, a wszystko to na tle boleÅ›ciwych dziejów Bizancjum, u schyÅ‚ku jego istnienia.
Paweł Migasiewicz
Ubiór i kult. Uwagi na temat ubierania figur i obrazów
Zwyczaj ubierania figur ma niemal równie dÅ‚ugÄ… historiÄ™ jak ich tworzenie i otaczanie kultem. Praktyka ta, powszechna w religiach starożytnych, odrodziÅ‚a siÄ™ w późnym Å›redniowieczu i staÅ‚a siÄ™ jednÄ… z istotnych form pobożnoÅ›ci katolickiej. Z kolei tzw. sukienki, nakÅ‚adane na ikony w koÅ›cioÅ‚ach obrzÄ…dku wschodniego, sÄ… szczególnie charakterystyczne również dla polskiej tradycji zwiÄ…zanej z obrazami sakralnymi.
Celem referatu jest nie tylko zaprezentowanie różnorodnych zjawisk, które można okreÅ›lić wspólnym mianem ubierania figur i obrazów, ale także pokazanie tego rodzaju praktyk kultowych jako fenomenu ponadczasowego, wspólnego dla wielu religii. Z problemem roli ubioru w praktykach kultowych wiąże siÄ™ caÅ‚y szereg pytaÅ„ o to, jakiego typu figury i obrazy ubierano, jakie byÅ‚y tego powody i w jaki sposób strój wpÅ‚ywaÅ‚ na odbiór dzieÅ‚a przez wiernych. Rzeźby zdobione prawdziwymi szatami zazwyczaj nie byÅ‚y do tego pierwotnie przeznaczone, niekiedy jednak wykonywano figury z prostymi mechanizmami uÅ‚atwiajÄ…cymi ubieranie, a w skrajnych przypadkach strój stanowi gÅ‚ówne tworzywo rzeźby. NiewÄ…tpliwie prawdziwe szaty potÄ™gowaÅ‚y cechy realistyczne figur, podobnie jak naturalne wÅ‚osy, z tego wzglÄ™du zwyczaj ubierania spotykaÅ‚ siÄ™ czasem z krytykÄ… ze strony wÅ‚adz koÅ›cielnych. Pragnieniem stworzenia realistycznego przedstawienia nie można jednak tÅ‚umaczyć na przykÅ‚ad nakÅ‚adania na jeden krucyfiks dziewiÄ™ciu tunik…
|
|
Ostatnia aktualizacja ( wtorek, 11 pa¼dziernika 2005 )
|
Spotkania Mediewistyczne