|
niedziela, 29 maja 2005 |
Wielkopolskie placówki mediewistyczne:
Instytut Historii UAM - Jerzy Strzelczyk
Instytut Historii Sztuki UAM – opracował Szczęsny Skibiński
Instytut Filologii Klasycznej UAM - opracował Kazimierz Liman
Instytut Archeologii i Etnologii ΡΑΝ, Oddział w Poznaniu
Instytut Prahistorii UAM
Muzeum Archeologiczne w Poznaniu
Muzeum Początków Państwa Polskiego w Gnieźnie
Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy
Jerzy Strzelczyk
Mediewistyka w Instytucie Historii Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu
Tradycje poznańskiej uniwersyteckiej mediewistyki sięgają 1919 r., kiedy na powstałym Uniwersytecie Poznańskim powołano Katedrę Historii Średniowiecznej i powierzono ją Kazimierzowi Tymienieckiemu. Po wojnie mediewistykę poznańską odbudowywali Kazimierz Tymieniecki, Gerard Labuda oraz przybyły z Wilna Henryk Łowmiański. Duży wkład w rozwój poznańskiej mediewistyki włożyła Brygida Kürbis, która w 1969 r. stworzyła Zakład Źródłoznawstwa i Nauk Pomocniczych Historii. Oni stworzyli ramy organizacyjne i wytyczyli kierunki badań, które kontynuują i poszerzają ich uczniowie.
Najważniejszym ośrodkiem badań mediewistycznych w IH UAM jest Zakład Historii Średniowiecznej, którym kieruje prof. dr hab. Jerzy Strzelczyk. Badania nad średniowieczem są prowadzone także w Zakładzie Źródłoznawstwa i Nauk Pomocniczych Historii pod kierunkiem prof. dr hab. Tomasza Jasińskiego, w Zakładzie Historii Kultury, kierowanym przez prof. UAM dr hab. Bohdana Lapisa oraz w Zakładzie Historii Europy Wschodniej, kierowanym przez prof. UAM dr hab. Artura Kijasa.
ZAKŁAD HISTORII ŚREDNIOWIECZNEJ
1. – Kierunki badań; 2. – Główne publikacje
Prof. em. dr hab. Gerard Labuda
1. Historia średniowieczna powszechna i Polski, w tym głównie dzieje Słowiańszczyzny Zachodniej, stosunki polsko-niemieckie, dzieje Niemiec, początki państwa i Kościoła w Polsce
2. Studia nad początkami państwa polskiego, t. I-II, Poznań 1987-1988; Fragmenty dziejów Słowiańszczyzny Zachodniej, t. I-III, Poznań 1960-1974; Dzieje Zakonu Krzyżackiego w Prusach, Gdańsk 1986 (wspólnie z M. Biskupem); Święty Stanisław biskup krakowski, patron Polski. Śladami zabójstwa - męczeństwa – kanonizacji, Poznań 2000; Święty Wojciech. Biskup – męczennik. Patron Polski, Czech i Węgier, Wrocław 2000; Mieszko I, Wrocław 2002
Prof. dr hab. Jerzy Strzelczyk
1. Dzieje pogranicza germańsko-słowiańskiego; przemiany etniczne, polityczne i kulturowe w Europie we wczesnym i pełnym średniowieczu; początki państwa polskiego; dzieje uczoności geograficznej w starożytności i średniowieczu; dzieje średniowiecznej mentalności
2. Iroszkoci w kulturze średniowiecznej Europy, Warszawa 1987; Wandalowie i ich afrykańskie państwo, Warszawa 1992; Apostołowie Europy, Warszawa 1997; Klucz do poznania Nieba: z dziejów myśli racjonalistycznej w średniowieczu, Gdańsk 2003
Prof. em. dr hab. Jadwiga Krzyżaniakowa
1. Historia kultury politycznej i intelektualnej późnego średniowiecza, w tym głównie uniwersytetów i elit intelektualnych Polski i Czech, kancelarii królewskiej, świadomości narodowej i politycznej polskich elit intelektualnych; dzieje polityczne późnośredniowiecznej Polski
2. Kancelaria królewska Władysława Jagiełły. Studium z dziejów kultury politycznej Polski w XV wieku, t. I, Poznań 1972; t. II: Urzędnicy, Poznań 1979; Koncyliaryści, heretycy i schizmatycy w państwie pierwszych Jagiellonów, Kraków 1989; Władysław II Jagiełło, Wrocław 1990 (razem z J. Ochmańskim); Kultura umysłowa w czasach przełomu. Ośrodki – ludzie – dokonania, [w:] Polska około 1300. Państwo-Społeczeństwo-Kultura, red. W. Fałkowski, Warszawa 2003, s. 73-119.
Prof. em. dr hab. Zbigniew Wielgosz
1. Osadnictwo pogranicza wielkopolsko-zachodniopomorskiego do poł. XIII wieku; historia społeczno-kulturalna miast wielkopolskich; historia historiografii dawnej i nowożytnej
2. Wielka własność cysterska w osadnictwie pogranicza Śląska i Wielkopolski, Poznań 1964; Nowa Marchia w historiografii niemieckiej i polskiej, Poznań 1980.
Prof. dr hab. Andrzej M. Wyrwa
1. Historia osadnictwa – przemiany osadnicze i kulturalne we wczesnej Wielkopolsce; interdyscyplinarne badania nad łekneńskim kompleksem osadniczym i dziejami klasztoru cysterskiego w Łeknie-Wągrowcu; dzieje i kultura cystersów w Europie Środkowej ze szczególnym uwzględnieniem Polski i Wielkopolski
2. A. M. Wyrwa, Procesy fundacyjne wielkopolskich klasztorów cysterskich linii altenberskiej. Łekno-Ląd-Obra, Poznań 1995; Powstanie zakonu cystersów i jego rozwój na ziemiach polskich w średniowieczu, [w:] Monasticon Cisterciense Poloniae, red. A.M. Wyrwa, J. Strzelczyk, K. Karczmarek, t. I, Poznań 1999, s. 27-54.
dr hab. Bronisław Nowacki – prof. UAM
1. Problematyka społeczno-polityczna Polski okresu dzielnicowego, głównie w XIII w.; ideologia państwa i władzy w Polsce i w Czechach w XIII i początkach XIV w.
2. Czeskie roszczenia do korony w Polsce w latach 1290-1335, Poznań 1987; Przemysł II 1257-1296. Odnowiciel Korony Polskiej, Poznań 1997; Przemysł I – syn Władysława Odonica, książę wielkopolski 1220/1221-1257, Poznań 2003.
Dr Małgorzata Delimata
1. Miejsce dziecka w rodzinie, społeczeństwie, a także w systemie prawnym średniowiecza; sytuacja kobiety-żony w średniowieczu
2. Dziecko w Polsce średniowiecznej, Poznań 2004; Proces karny w miastach polskich w XVI wieku. Uwagi w świetle prac Bartłomieja Groickiego, Czasopismo Prawno-Historyczne 55 (2003), z. 1, s. 189-199.
Dr Zbyszko Górczak
1. Historia społeczno-gospodarcza Polski w późnym średniowieczu; stan majątkowy głównych rodzin wielkopolskich w drugiej połowie XV wieku;
2. Podstawy gospodarcze działalności Zbigniewa Oleśnickiego biskupa krakowskiego, Kraków 1999; Najstarsze lokacje miejskie w Wielkopolsce (do 1314 r.), Poznań 2002
Dr Adam Krawiec
1. Historia mentalności człowieka w średniowieczu; zainteresowania geograficzne człowieka średniowiecznego; historia seksualności w średniowieczu
2. Seksualność w średniowiecznej Polsce, Poznań 2000; Sny, widzenia i zmarli w kronice Thietmara z Merseburga, Roczniki Historyczne 69 (2003), s. 33-48.
Dr Jarosław Nikodem
1. Stosunki Polski i Litwy w późnym średniowieczu; historia historiografii średniowiecznej (J. Długosz)
2. Zbigniew Oleśnicki w historiografii polskiej, Kraków 2001; Jedynowładztwo czy diarchia? Przyczynek do dziejów ustroju Wielkiego Księstwa Litewskiego do końca XV w., Zapiski Historyczne 68 (2003).
Dr Jacek Jaskulski
1. Historia społeczno-gospodarcza Polski w XV w.; historia struktur kościelnych; historia kultury średniowiecznej w Polsce
Dr Krzysztof Karczmarek
1. Szkolnictwo i formacja intelektualna cystersów i dominikanów
2. Studia uniwersyteckie cystersów z ziem polskich w okresie średniowiecza, Poznań 2002; Monasticon Cisterciense Poloniae, t. II, red. K. Karczmarek (wspólnie z A.M. Wyrwą, J. Strzelczykiem), Poznań 1999.
Dr Dariusz Sikorski
1. Historia wczesnego średniowiecza europejskiego, ze szczególnym uwzględnieniem wpływów anglosaskich na skryptoria karolińskie do końca IX w.; początki Kościoła w Polsce;
2. Historie: Historia Franków Grzegorza z Tours, wstęp, oprac. i komentarz D. Sikorski, przekł. K. Liman, T. Richter, Kraków 2002; O rzekomej instytucji biskupstwa bezpośrednio zależnego od Stolicy Apostolskiej. Przyczynek do problemu statusu prawnego biskupów polskich przed rokiem 1000, Czasopismo Prawno-Historyczne 55 (2003), z. 2, s. 157-185
Dr Genowefa Wojciech - Masłowska
1. Kontakty polsko-watykańskie, ze szczególnym uwzględnieniem działalności legatów papieskich w Polsce; świadomość narodowa w średniowieczu
2. Dwa krakowskie libri formularum w XV w., Studia Źródłoznawcze 17 (1972), s. 119-132.
DOKTORANCI W ZAKŁADZIE HISTORII ŚREDNIOWIECZNEJ:
mgr Dariusz Błaszczyk
gender; archeologia średniowieczna
mgr Agnieszka Kroll
Obraz średniowiecza w świadomości społeczeństwa staropolskiego
mgr Piotr Pokora
Pieczęcie biskupów w Polsce pierwszych Jagiellonów
mgr Mariusz Weber
Dzieje Mazowsza w XIV-XV wieku, ze szczególnym uwzględnieniem panowania Siemowita IV
ZAKŁAD ŹRÓDŁOZNAWSTWA I NAUK POMOCNICZYCH HISTORII
Prof. dr hab. Tomasz Jasiński
1. Historia Zakonu Krzyżackiego; dzieje miast i mieszczaństwa; dyplomatyka średniowieczna – formy i funkcje dokumentu; geneza rocznikarstwa polskiego i jego związki z annalistyką czeską i niemiecką; wybrane zagadnienia z dziejów społeczno-politycznych i kościelnych państwa polskiego w okresie X-XI w.
2. Tabliczki woskowe w kancelariach miast Pomorza Nadwiślańskiego, Poznań 1991; Złota bulla Fryderyka II dla Zakonu krzyżackiego rzekomo z 1226 r., Roczniki Historyczne 60 (1994); Najstarsze kroniki i roczniki krzyżackie dotyczące Prus, Poznań 1996; Początki polskiej annalistyki, [w:] Nihil superfluum esse. Studia z dziejów średniowiecza ofiarowane Profesor Jadwidze Krzyżaniakowej, red. J. Strzelczyk, J. Dobosz, Poznań 2000, s. 129-146.
W ramach trzyletniego subsydium Fundacji Nauki Polskiej (od 2002 r.) realizuje program badawczy poświęcony genezie annalistyki polskiej, zwłaszcza jej powiązań z annalistyką niemiecką i czeską. Oprócz prof. Tomasza Jasińskiego w tych badaniach biorą udział jego uczniowie: dr Wojciech Baran-Kozłowski i mgr Marzena Matla-Kozłowska.
Dr Maciej Dorna
1. Zakon Krzyżacki – prozopografia wielkich mistrzów
Dr Edward Skibiński
1. Historiografia średniowieczna; retoryka łacińska starożytna i średniowieczna; teoria źródła
2. Jacobus de Cessolis, Traktat o obyczajach i powinnościach szlachty na podstawie gry w szachy, fragm. w tłum. polskim do druku podali T. Jurek, E. Skibiński, Poznań 2000.
Dr Paweł Stróżyk
1. Ikonografia historyczna, sfragistyka, heraldyka i epigrafika
2. Wizerunek Bolesława Chrobrego na denarze DVX INCLITVS. Ze studiów nad ceremonialnymi nakryciami głowy pierwszych Piastów, Roczniki Historyczne 68 (2002), s. 57-76; Pieczęcie cysterskie z opactwa w Łeknie-Wągrowcu (cz. I), [w:] Studia i Materiały do Dziejów Pałuk, 4, 2003, s. 179-2002.
Dr Ewa Wielgosz-Skorupka
1. Archeologia historyczna jako nauka pomocnicza historii; geneza miast wielkopolskich (Oborniki)
2. Rzymski dzban brązowy odkryty w 1997 r. Na cmentarzysku kultury wielbarskiej w Kowalewku, gm. Oborniki, woj. poznańskie, [w:] Nowe znaleziska importów rzymskich z ziem Polski, t. I, Warszawa 1998, s. 119-128.
Dr Rafał Witkowski
1. Zakon kartuzów w Europie Środkowej w wiekach średnich; Historiografia kościelna XV-XVIII w. w Europie Środkowej, ze szczególnym naciskiem na historiografię zakonną
2. Ein Fragment aus der Geschichte der Provincia Saxoniae. Die Kartause in der spätmittelalterlichen Hansestadt, [w:] Bücher, Bibliotheken und Schriftkultur der Kartäuser. Festgabe zum 65. Geburtstag von Edward Potkowski, hrsg. von S. Lorenz, Stuttgart 2002, s. 129-150; ÂŻywot Pięciu Braci Męczenników jako źródło do dziejów monastycyzmu. Na marginesie książki Giuseppe Vedovato, [w:] Męczennicy z Międzyrzecza 1003-2003. Materiały z sympozjów 9-10.11.2001 i 2-9.11.2002, red. R. Tomczak, Paradyż 2003, s. 183-206.
Dr Danuta Zydorek
1.Edytorstwo źródeł średniowiecznych; historia kultury średniowiecznej
2. Jan Kanapariusz, Świętego Wojciecha żywot pierwszy, red. D. Zydorek, przekł. B. Kürbis Tyniec 1997; Pięciu Braci Męczenników. Z dziejów religijności Polski XI wieku, red. D. Zydorek, Gorzów Wielkopolski 1997.
DOKTORANCI W ZAKŁADZIE ŹRÓDŁOZNAWSTWA I NAUK POMOCNICZYCH HISTORII
mgr Ewa Syska
Rycerstwo Nowej Marchii
mgr Marzena Matla-Kozłowska
Państwo Przemyślidów X-XI w.; Związki rocznikarstwa polskiego z czeskim
Badania nad średniowieczem prowadzą także historycy w innych zakładach IH UAM:
Dr hab. Józef Dobosz (Zakład Archiwistyki)
1. Polska w dobie dzielnicowej; Historia Kościoła, ze szczególnym uwzględnieniem monastycyzmu; dyplomatyka polska wieków średnich
2. Działalność fundacyjna Kazimierza Sprawiedliwego, Poznań 1995; Monarcha i możni wobec Kościoła w Polsce do początku XIII wieku, Poznań 2002
Dr Maciej Michalski (Zakład Historii Kultury)
1. Historia kobiet i relacje między kobietami i mężczyznami
2. Kobiety i świętość w żywotach trzynastowiecznych księżnych polskich, Poznań 2004.
Dr Zdzisław Pentek (Zakład Bałkanistyki)
1. Historia wypraw krzyżowych; historia Bałkan oraz Bizancjum (XI-XIII w.)
2. Geoffroy de Villehardouin, Rycerz i kronikarz IV wyprawy krzyżowej, Poznań 1996;
Geoffroy de Villehardouin, Zdobycie Konstantynopola, tłum. Z. Pentek, Poznań 2003.
Zakład Historii Europy Wschodniej
Prof. dr hab. Grzegorz Błaszczyk
1. Dzieje Litwy od czasów najdawniejszych po dzień dzisiejszy; dzieje Kościoła katolickiego na Litwie; dzieje wojskowości, kultury i rodów litewskich
2. Dzieje stosunków polsko-litewskich od czasów najdawniejszych do współczesnych, t. I. Trudne początki, Poznań 1998; Burza koronacyjna: dramatyczny fragment stosunków polsko-litewskich w XV w., Poznań 1998.
dr hab. Artur Kijas – prof. UAM
1. Dzieje polityczne i kultura Rusi Kijowskiej w X – XIII w.; Ruś Moskiewska w XIV-XVI w., ze szczególnym uwzględnieniem panowania Iwana Srogiego;
2. Gospodarstwo własne feudała na Wielkorusi od XIV do połowy XVI wieku, Poznań 1973; System pomiestny w państwie moskiewskim w XV-pierwszej połowie XVI w. Historiografia i problematyka, Poznań 1984.
Zakład Historii Wojskowej
Kierownik: Prof. dr hab. Karol Olejnik
Duże zasługi w badaniach nad obroną granicy zachodniej w średniowieczu, dziejami fortyfikacji i organizacji wojskowej w średniowieczu położyli Prof. dr hab. Benon Miśkiewicz, Prof. dr hab. Karol Olejnik i Prof. UAM dr hab. Zbigniew Pilarczyk. Obecnie oni i ich uczniowie odeszli od średniowiecza, chociaż interesujący artykuł K. Olejnika, Stan badań nad historią wojskową do końca XV wieku, Przegląd Wojskowo-Historyczny, 2003, nr 2 i zawarte w nim postulaty badawcze pozwalają przypuszczać, że autor wróci do tej problematyki.
Mediewistyka w Poznaniu w zakresie historii sztuki
Opracował Szczęsny Skibiński
Badania mediewistyczne związane są instytucjonalnie przede wszystkim z Zakładem Historii Sztuki Średniowiecznej w Instytucie Historii Sztuki Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu. Problemami sztuki średniowiecznej zajmują się także Instytucje i osoby, których zakres działań obejmuje także zagadnienia czy może bardziej obiekty sztuki średniowiecznej: Urzędy Konserwatorskie (Miejski i Wojewódzki), Pracownia Katalogu Zabytków Miasta Poznania.
W Zakładzie Historii Sztuki Średniowiecznej jest zatrudnionych aktualnie: 2 profesorów (w tym 1 czasowo na Uniwersytecie Humboldta w Berlinie), 2 doktorów a 3 doktorantów przygotowuje doktoraty związane ze sztuką średniowieczną.
Usytuowanie Zakładu jako jednostki dydaktycznej decyduje ο w pewnym sensie naturalnym rozwoju badań. Zdeterminowane są one bardziej indywidualnym aniżeli instytucjonalnym rozwojem. W badaniach Zakładu widać w związku z przejściem na inny Uniwersytet jeszcze w latach siedemdziesiątych prof. Janusza Kębłowskiego zajmującego się rzeźbą średniowieczną, później prof. Adama Labudy do Berlina czy przedwczesną śmiercią w 1999 roku prof. Alicji Karłowskiej-Kamzowej pewne zahamowanie badań nad malarstwem i rzeźbą średniowieczną. Ostatnie lata intensywnych jak zawsze prac Alicji Karłowskiej-Kamzowej uwieńczone zostały licznymi ρυblikacjami ο malarstwie średniowiecznym w Polsce, czy dziełach malarstwa europejskiego. Powrót do Poznania i Szamotuł spiżowych płyt nagrobnych wywołał zajęcie się przez nią także tą problematyką. W coraz większym stopniu zainteresowania swe w ostatnich latach życia kierowała ku malarstwu miniaturowemu. Już pośmiertnie wydana została jej „Księga figur szachowych Jakuba de Cessolis" Poznań 2000.
W ostatnich latach badania Zakładu Sztuki Średniowiecznej koncentrują się więc przede wszystkim wokół problemów architektury średniowiecznej głównie polskiej: w tym przede wszystkim Polski północnej i zachodniej. Ten kierunek stanowi kontynuację powojennych prac nad historią i sztuką tzw. Ziem Odzyskanych. Umocnienie się uniwersyteckiej historii sztuki we Wrocławiu spowodowało, że silne zainteresowanie środowiska poznańskiego sztuką Śląska (nie tylko zresztą średniowieczną: prof. prof. Kębłowski, Karłowska-Kamzowa, Kalinowski) ulega coraz bardziej osłabieniu. Nadal utrzymuje się zainteresowanie terenami państwa krzyżackiego (Jerzy Domasłowski, Jarosław Jarzewicz, Szczęsny Skibiński oraz kończony doktorat Adama Soćki i zaczęty doktorat Bogusława Małeckiego). Terenom Pomorza Zachodniego poświęcone są prace Szczęsnego Skibińskiego: artykuł syntetyczny ο Pomorzu Zachodnim i Nowej Marchii w dziele zbiorowym „Architektura gotycka w Polsce", Warszawa 1995 oraz książka „Katedra w Kamieniu Pomorskim" Poznań 2002. Średniowieczną architekturę sakralną gruntownie omawia książka Jarosława Jarzewicza „Gotycka architektura Nowej Marchii", Poznań 2000. Artykuł Jarosława Jarzewicza ο kościele św. Jakuba w Nysie wskazuje na niezupełne wycofywanie się z problematyki śląskiej, choć już nie w tonacji poznańskiej powinności wobec sztuki tzw. Ziem Odzyskanych.
Naturalne jest zainteresowanie sztuką macierzystego miasta. Ważne podsumowanie także sztuki średniowiecznej stanowi książka przedwcześnie zmarłego Konserwatora Zabytków Miasta Poznania Witolda Gałki „O architekturze i plastyce dawnego Poznania do końca epoki baroku" Poznań 2001. Tysiącletnie istnienie i przemiany katedry przedstawia książka Szczęsnego Skibińskiego „Katedra poznańska", Poznań 2001. Rocznica 750-lecia lokacji Poznania wpłynęła na ożywienie badań także nad jego sztuką średniowieczną. W albumowym wydawnictwie nοwą interpretację średniowiecznego ratusza poznańskiego w średniowieczu przedstawił Jan Skuratowicz. Istotne są też interpretacje tegoż autora historyczno-architektonicznego rozwoju zamku poznańskiego, do których istotnych materiałów dostarczają badania wykopaliskowe związane z dyskusyjnym projektem „odbudowy" zamku. Projekt ten ηα razie został zaniechany lub zawieszony na skutek ροważnej publicznej dyskusji. Ζ wielu okolicznościowych sesji prawie w całości problematyce sztuki dotyczyła sesja pοświęcona klasztorowi dominikanów w Poznaniu. Dzieła architektury i sztuki średniowiecznej Poznania publikowane są w Katalogu Zabytków miasta Poznania i najczęściej w Kronice Miasta Poznania ukazuje się pełniejsze naukowe opracowania nοwο odkrytych dzieł czy też nowe interpretacje znanych dotąd obiektów. Kolejne numery Kroniki poświęcone najważniejszym w dziejach miasta budowlom i instytucjom takim jak katedra, czy kościół farny stanowią nie tylko podsumowanie dotychczasowego stanu badań, wnoszą też nowe materiały źródłowe i interpretacje.
Problematyka średniowiecznej sztuki Wielkopolski reprezentowana jest w ograniczonym zakresie; są to badania Jana Skuratowicza nad ówczesnymi rezydencjami /zamki w Ροznaniu, Sierakowie, Gosławicach, Borysławicach, Gołańczy/, do których to badań kolejna fala niszczenia dworów i pałaców dostarcza nowych materiałów, czy Szczęsnego Skibińskiego nad dwiema katedrami wielkopolskimi w Gnieźnie i Poznaniu.
Tematyce ogólnopolskiej poświęcone były Szczęsnego Skibińskiego „Polskie katedry gotyckie" Poznań 1996, artykuły Jarosława Jarzewicza w „Monasticon Cisterciense Ρο1οniae", Poznań 1999, czy też teksty Skibińskiego dotyczące sztuki gotyckiej w „Polska. Dzieje cywilizacji i narodu", t. 2, Monarchia Piastów, t. 3. Monarchia Jagiellonów, Wrocław 2003.
Problematyka powszechnej sztuki średniowiecznej, a głównie obrazu architektury w średniowiecznej poezji francuskiej poświęcone były liczne artykuły Jacka Kowalskiego i podsumowująca te badania jego książka „Rymowane zamki" Warszawa 2001. Antropologiczną interpretację architektury średniowiecznej przedstawia artykuł Szczęsnego Skibińskiego „Kościół dominikanów w Colmarze jako obraz człowieka i społeczeństwa" /w:/ Argumenta, articuli, quaestiones. Studia z historii sztuki średniowiecznej dedykowane Marianowi Kutznerowi (Toruń 1999). Ekonomicznych uwarunkowań przełomu gotyckiego w Europie Środkowej dotyczy tegoż autora tekst „Les effets inattendus des croisades de saint Louis sur 1'histoire de 1'architecture en France et en Europe Centrale (Economie et architecture), [w:] „Quaestiones medii aevi novae”, 4, 1999. Jarosław Jarzewicz prowadzi badania nad sztuką Jagiellonów w perspektywie całej Środkowej Europy. Jedna z przygotowywanych prac doktorskich poświęcona postaci Benedykta Sandomierzanina, królewskiego architekta Zygmunta Starego, dotyczy kluczowego momentu przełomu średniowiecza i renesansu. Książka Tadeusza ÂŻuchowskiego „Pałac papieski na Watykanie od końca V do początku XVI wieku" (Ροznań 1999) omawia głównie średniowieczne fazy rozwoju tego kompleksu rezydencjonalnego w powiązaniu ze zmieniającym się ceremoniałem.
Poznański Oddział Stowarzyszenia Historyków organizował dwie ważne doroczne ogólnopolskie sesje SHS w 1995 „Sztuka około 1400" 2 tomy wydane w 1996 oraz w 2000 roku „Polska na przełomie Ι i ΙΙ tysiąclecia" wyd. Poznań 2001. Natomiast Instytut Historii Sztuki wspólnie z Poznańskim Towarzystwem Przyjaciół Nauk organizują od 24 już lat doroczne Seminarium Mediewistyczne, którego celem była i nadal jest integracja młodych mediewistów; na początku pο1skich, w latach dziewięćdziesiątych z Europy Środkowej, w ostatnich zaś latach – zgodnie z zamierzeniem organizatorów – pojawia się liczna ekipa naszych wschodnich sąsiadów z Ukrainy, Białorusi i Litwy.
Jak wynika z powyższego przeglądu dominującą rolę w badaniach nad sztuką średniowieczną w środowisku poznańskim pełni uniwersytecki Zakład Historii Sztuki Średniowiecznej. Dlatego też za charakterystyczną i korzystną dla dydaktyki uniwersyteckiej uznać trzeba różnorodność prowadzonych badań. Ujawniający się od dłuższego czasu niedostatek problematyki sztuki romańskiej a od paru lat średniowiecznych sztuk przedstawiających staramy się przezwyciężyć na poziomie studiów doktoranckich.
Zakład łaciny średniowiecznej i nowożytnej funkcjonujący w Instytucie Filologii Klasycznej UAM
opracował Kazimierz: LIMAN
Sprawozdanie obejmuje działalność naukową w zakresie mediewistyki literackiej w latach 1919-2003 (z pominięciem studiów nad łaciną nowożytną). Bronisław Gładysz (1892-1943) wraz z habilitacją (1932) w zakresie średniowiecznej filologii łacińskiej stał się pierwszym w Polsce docentem w tej dyscyplinie. Do wojny ogłosił ponad 40 rozpraw z zakresu hagiografii, hymografii, łacińskiego dramatu. Zamordowany został przez Niemców w obozie koncentracyjnym Gusen 19. VI. 1943.
Wraz z docenturą lacińska filologia średniowieczna w Polsce zyskała status dyscypliny autonomicznej (własna metoda badawcza, zakres badań obejmujący 1000-letnie dzieje literatury średniowiecznej w Europie 500-1500).
Studia nad kulturą literacką średniowiecza prowadzono w latach 1919-1939 niemal w pojedynkę, głównie nauczał i publikował doc. Gładysz, krótko R. Gansiniec. W 1977 r. utworzono Zakład łaciny średniowiecznej i nowożytnej pod kierunkiem prof. Kazimierza Limana. Od 1.X.1995 funkcję te pełni prof. Ignacy Lewandowski. UAM utworzył Collegium Europaeum Gnesnense, którego dyrektorem naukowym jest prof. A. Mikołajczak.
Intensyfikacja studiów w przedmiocie mediewistyki literackiej nastąpiła dzięki współpracy z historykami-mediewistami (G. Labuda, B. Kürbis, J. Strzelczyk), inspirującymi do tłumaczeń i edycji tekstów - w ramach serii Monumenta Poloniae Historica (t. VII, z. 1-2-3). ÂŻywoty Ottona z Bambergu opracowali J. Wikarjak i K.Liman. Badania inskrypcji gnieźnieńskiej wiążącej się z początkami pisma w Polsce i kodykologii podjął B. Bolz.
Wydano też liczne teksty poetyckie (sekwencje, wiersze żakowskie) odnalezione w dużym stopniu przez prof. H. Kowalewicza i prof. W. Wydrę.
Przekładami zasłużył się zwłaszcza K. Abgarowicz (Piśmiennictwo czasów Bolesława Chrobrego, Kronika Wielkopolska, Kronika Kadłubka - tłumaczona razem z B. Kürbis). Nadto teksty hagiograficzne przyswoił polszczyźnie J.Wikarjak (ÂŻywoty Ottona), nowelistykę H. Kowalewicz.
W ramach studiów historycznoliterackich wydano monografię gatunku: lirykę średniowieczną, pióra H. Kowalewicza oraz przekazów hagiograficznych, 2 publikacje K.Limana.
Wyniki badań za lata 1919-1979 przedstawił K. Liman, Mediewistyka i neolatynistyka w studiach poznańskich filologów klasycznych, „Symbolae Philologorum Posnaniensium” 5, 1982 (s. 115-139).
K.Liman, Mittellateinische Studien in Polen (1945-1979), „Mittellateinisches. Jahrbuch” 19 (1984) s. 1-36, 20 (1985), s.1-48 (tu dorobek mediewistyki literackiej w Polsce).
Mimo że Zakład łaciny średniowiecznej istnieje od 1977, możliwe było tylko stopniowe wprowadzenie do dydaktyki tekstów mediolatynistycznych, gdyż latyniści prowadzący zajęcia realizowali program w zakresie łaciny klasycznej, a nie średniowiecznej.
Dydaktyka: Tutoriale łacińskich kronik średniowiecznych:
Anonim Gall, Winc. Kadłubek, Thietmar, J. Długosz, ÂŻywoty Św. Wojciecha (K. Liman), Carmina Burana (K. Liman), Kroniki miejskie, Jan z Garlandii (Poetria Nova), Wincenty Kadłubek, Średniowieczny teatr (Prof. UAM P. Bering).
Wykłady monograficzne :
Morfologia łacińskich kronik średniowiecznych, cykl wykładów – K. Liman
Związki kulturowe Polski średniowiecznej z Europą zachodnią – K. Liman
Świat średniowiecznego teatru – P. Bering
Wśród średniowiecznych retoryk i poetyk - P. Bering
Sacrum w średniowiecznej kulturze i literaturze – P. Bering
Wykłady kursowe :
Historia cywilizacji Zachodu (średniowiecze) P. Bering – Collegium Europaeum Gnesnense – zatrudniony w Instytucie Filologii Klas. UAM oraz w CEG.
Europejska tradycja literacka: średniowiecze - renesans - barok, P.Bering - CEG
Prace magisterskie:
R. Wójcik, Liryka Archipoety. Motywy i wątki, (K. Liman)
D. Kręcicki, Wstęp do "Dziejów Polski” J. Długosza w świetle współczesnych teorii literackich (P. Bering)
J. Lisiecka, Dramatyczność komedii elegijnej "Geta" na tle innych średniowiecznych form dramatycznych (P. Bering).
Książki:
I. Lewandowski: Florus w Polsce, Wrocław 1970;
I. Lewandowski, Recepcja rzymskich kompendiów historycznych w dawnej Polsce (do poł. ΧVΙΙΙ w.) Poznań 1976;
A. Mikołajczak, Łacina w kulturze polskiej, Wrocław 1998, s.341;
P. Bering, Struktury narracyjne w późnośredniowiecznych łacińskich kronikach regionalnych, Gniezno 2001, s. 211 ;
A. Mikołajczak, Gnieźnieńska Księga Tysiąclecia, Gniezno *.
--, Księga ÂŻywota Św. Wojciecha, Gniezno 1997, s .42
--, Wspólne gniazdo. W millenium zjazdu gnieźnieńskiego, Gniezno 2000, s. 108
--, Verba sacra. Bolesław i Stanisław – komentarz filologiczny, Poznań 2003.
Artykuły w wyborze
K. Liman, Topika w ‘Kronice Polskiej’ Wincentego Kadłubka, „Studia Źródł.” 20, 1976, s-95-105.
--, Epitety dotyczące osób w ‘Kronice Polskiej’ Galla Anonima, [w]: Ars historica .... Poznań 1976, s. 341-355;
--, Porównania w strukturze narracyjnej ‘Kroniki Polskiej’ Anonima Galla, „Eos” 66, 1978, s.485-499;
--, Czy słowo w źródle historycznym zawsze odsyła do zjawisk rzeczywistych otaczającego nas świata? Werbalne i poza werbalne środki wyrazu, Lublin 1981, s. 64-78;
--, Struktura mów przed bitwą w "Kronice Polskiej'' Anonima Galla, „Symbolae Philologorum Posnaniensium” VI, 189-208;
--, Graecia, Latium, Campania, Ruthenia w łac. źródłach średniowiecznych, „Meander” 42/1987/s.407-420;
P. Bering, Narration, Rhetorik u. Metatext in "Cronica Princpum Poloniae", „Symbolae Philologorum Posn.” 12, 1998, s. 55-63;
--, Kult św. Wojciecha w późnym średniowieczu w polskiej prowincji kościelnej, [w:] Nuntius vetustatis. Prace ofiarowane J. Wislockiemu, Poznań 1998, publikacja w internecie: http://www.bkpan.poznan.pl/biblioteka/JW70/wojciech.htm
--, Kronika średniowieczna pomiędzy nauką a rozrywką, [w:] Łacińska proza naukowa, Gniezno 2001 s.179-189;
--, Kronika Blasiusa de Zalka - lokalna recepcja wątków powszechnodziejowych [w:] Kolokwium Slawistyczne Polsko-Bułgarskie, Gniezno 2001, s. 169-176;
--, Gattungsmerkmale der spätmittelalterlichen Chroniken, „Symbolae Philologorum Posn.” 14, 2002, s. 139-145;
--, Odkrywanie Europy łacińskiej przez Polskę piastowską [w:] Tradycja łacińska i bizantyjska, Gniezno 2003, s. 86-100.
Artykuły publikowane za granicą:
K. Liman, Die Feldherrnreden in d. "Polnischen Chronik” des Anonymus Gallus, „Philologus” 133, 1989, s. 284-302
--, Metatextuelles in der Chronik des Widukind, „Mittellateinisches Jahrbuch” 24/25, 1989/1990, s.267-276
--, Legenda Aurea in Polen [w:] Lexikon des Mittelalters, t. 5, München 1992, szp. 1801
--, Sender u. Empfänger in den mittellateinischen Chroniken...[w:] Personenbeziehungen in der mittelalterlichen Literatur, Düsseldorf 1994.s. 429-455
--, Das literarische Kommunikationsmodell in den mittellateinischen Chroniken, Chroniken Conference, Utrecht 1997 S-56-58
--, Autothematisches in der Chronica Poloniae Maioris [] Studien zur Geschichte des Mittelalters, Jürgen Petersohn zum 65. Geburtstag, Stuttgart 2000, s- 302-310
--, Anonymus Gallus, der älteste polnische Chronist in seinem Werk, [w:] Scripturus vitam. Lateinische Biographie von der Antike bis in die Gegenwart. Festgabe für Walter Berschin zum 65. Geburtstag, Heidelberg 2002, 957-966.
P. Bering, Laurentius Corvinus, scriptor, orator, poeta et dispositor scaenarum, [w:] Mente amoris ligati. Festgabe für Reinhard Düchting z.65. Geburtstag, Heidelberg 2001, s.11-18
--, Biographische Darstellungen in spätmittelalterlichen schlesischen und grosspolnischen Chroniken, [w:] Scripturus vitam. Lateinische Biographie von d. Antike bis in die Gegenwart, Festgabe W. Berschin, Heidelberg 2002, s. 89-95.
Przekłady
Walter Berschin, Grecko-łacińskie średniowiecze. Od Hieronima do Mikołaja z Kuzy. Pierwsze wydanie polskie – przeł. i przygotował Kazimierz Liman. Gniezno 2003 s. 535
Paweł Diakon, Historia rzymska, historia Longobardów, przeł., wstępem i komentarzem opatrzył I. Lewandowski, Wrocław 1995, s. LXV, 417.
ÂŻegluga Świętego Brendana Opata /Navigatio S. Brendani abbatis, oprac., wstęp, komentarz, bibliogr. J. Strzelczyk; przekład I. Lewandowski, s.103-161. Poznań 1992, s. 187.
Grzegorz z Tours, Historia Franków. Przekład K. Liman, ks. Teofil Richter. Wstęp, opracowanie, komentarz Dariusz Andrzej Sikorski, Tyniec 2002, s.491, nlb 4
Św. Kolumban, Pisma – Jonasz z Bobbio, ÂŻywot Kolumbana. Wstęp, oprac. i komentarz J.Strzelczyk, przekład Elżbieta Zakrzewska Gębka, Stanisław Kalinkowski, Aleksander Mikołajczak, Warszawa 1995
J. Strzelczyk, Iroszkoci w kulturze średniowiecznej Europy, Warszawa 1987 – zawiera przekłady różnych autorów pióra E. Zakrzewskiej-Gebkowei, A. Mikołajczaka
J. Strzelczyk, Goci-rzeczywistość i legenda,Warszawa 1984, przekłady różnych autorów, z łaciny I. Lewandowski
Spotkanie dwóch światów. Stolica Apostolska a świat mongolski w połowie XIII w., 1993. Poznań, przekład. tekstów łacińskich Stefan Młodecki
A.W.Mikołajczak, Gnieźnienskie sekwencje o św. Wojciechu, Gniezno 1995, s.130 (przekłady łacińskich sekwencji)
Współpraca Zakładu łaciny Średniowiecznej z zagranicą:
- kontakty z profesorami uniwersytetów w: Heidelbergu, Kolonii, Berlinie, Wiedniu; ich wykłady w Poznaniu;
- wykłady w charakterze profesora gościnnego Heidelbergu, K. Liman - semestr letni 1993
- wykłady pojedyncze w szeregu uniwersytetów niem. - K.Liman
- udział w kongresach zagranicznych -czynny udzial:
Heidelberg:1988, K . Liman
Utrecht: 1996, K . Liman
Utrecht: 1999, 2002, P. Berin
Florencja: 1993, I. Lewandowski, A. Mikołajczak
Plovdiv: 2000 Uniwersytet Pajsija Chilendarskiego, A.Mikołajczak: Polska literatura łacińska średniowiecza
Heidelberg: 2003 Interdisziplinäres Symposion Deutschsprachige Literatur des Mittellaters im östlichen Europa, P. Bering: Parallelen zwischen deutschen u. polnischen Osterspielen im Mittelalter
Udział w konferencjach krajowych:
- Ogólnopolska Konferencja Naukowa - Łacińska proza naukowa, Poznań 1999 - P. Bering
- VIII Kolokwium Slawistyczne Polsko-Bułgarskie, Poznań 2000
- Tradycja łacińska i bizantyńska wobec idei jedności europejskiej, Gniezno 2002, P. Bering
Przynależność do towarzystw naukowych i stowarzyszeń badawczych
Polskie Towarzystwo Filologiczne
Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk
Komitet Neolatynistyczny PAN
Mediewistyka literacka (grupa działająca w oparciu o Pracownię Literatury Średniowiecznej IBL PAN) - P. Bering
The Medieval Chronicle Society (Holandia) - P.Bering, K. Liman
Aktualne prace badawcze i planowane studia:
K. Liman, Antologia łacińskiej poezji średniowiecznej – Polska (w druku)
I. Lewandowski, Recepcja pisarzy antycznych w kulturze polskiej (Sallustiusz)
A. Mikołajczak, Sekwencje o Św. Stanisławie (studia i przekład poet.)
P. Bering, Kronika jako gatunek dramatyczny (paralele między dramatem a kroniką)
P. Bering, Opracowanie inwentarza rękopisów Biblioteki Kórnickiej XV-XVIII w.
K.Liman, Wstęp do łacińskiej filologii średniowiecznej.
Stan z listopada 2003
Mediewistyka w Poznaniu w zakresie archeologii
Środowisko archeologiczne Poznania w okresie powojennym zaznaczyło swą aktywność podczas tzw. badań milenijnych. Realizowano wówczas szeroko zakrojony program interdyscypl'ιnarny skierowany na rozpoznanie głównych ośrodków państwa piastowskiego, w którym uczestniczyli archeolodzy, historycy i historycy sztuki. Badano wówczas takie miejsca, jak Biskupin, Giecz, Poznań, Lednica, Kruszwica, Trzemeszno, Strzelno i Kalisz. W pracach terenowych wypracowywano metody badań stanowisk ο skomplikowanej stratygrafιi i układzie, podejmowano próby uściślania systemów chronologicznych, opracowywano w tym celu poszczególne kategorie materiałów źródłowych i zapoczątkowano współpracę z przyrodnikami i przedstawicielami nauk fizykochemicznych. Podejmowano także badania nad genezą miast i wsiami wczesnośredniowiecznymi, a w oparciu ο nie - studia osadnicze. Niestety ówczesne wysiłki badawcze nie zaowocowały wszechstronnym opracowaniem pozyskanych materiałów i ich publikacją Wyjątkiem w tej mierze były badania na Ostrowie Tumskim w Poznaniu, które zostały opublikowane w czterech tomach pracy Poznań we wczesnym średniowieczu (t. Ι - ΙΙΙ pod red. W. Hensla, IV - pod red. W. Hensla i J. ÂŻaka). Mimo to należy podkreślić, że prace terenowe były podporządkowane ogólnopolskiemu programowi wypracowanemu przez mediewistów, co ρο obchodach Tysiąclecia Państwa Polskiego nie miało już miejsca. Istotnym osiągnięciem poznańskich archeologów jest siedmiotomowa praca pod red. W. Hensla (od 1953), Ζ. Kurnatowskiej (od t.3, 1972) i Α. Łosińskiej (t. 7, 1995): Studia i materialy do osadnictwa Wielkopolski wczesnohistorycznej, stanowiąca jedyne tego typu opracowanie w polskiej archeologii. W następnych latach badania wykopaliskowe były już ograniczone, skupiano się natomiast na studiach gabinetowych ο rozmaitym charakterze (por. Ζ. Kurnatowska, Badania nad początkami i rozwojem społeczeństwa wczesnopolskiego, (w:) Archeologia i prahistoria polska w ostatnim półwieczu, Poznań 2000, s. 381 - 412). W ostatnich kilkunastu latach podejmowano natomiast ponowne analizy wyników wcześniejszych badań, uzupełnianych niekiedy w niewielkim zakresie pracami ratowniczymi, oraz program weryfikacji grodów. Obecnie obserwujemy ponowne ożywienie badań terenowych, które są podstawą weryfikacji wielu wcześniej szych, utrwalonych w literaturze przedmiotu poglądów.
Archeolodzy zajmujący się problematyką średniowiecza są zatrudnieni w instytucjach naukowych Poznania, mianowicie w Instytucie Archeologii i Etnologii ΡΑΝ; w Muzeum Archeologicznym i w Instytucie Prahistorii UAM, a także w Instytucie Historii UAM (ekspedycja archeologiczna w Łeknie i w Novae). Ten stan uzupełniają archeolodzy z Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy i jego oddziałów w Gieczu i Grzybowie oraz z Muzeum Początków Państwa Polskiego w Gnieźnie.
Instytut Archeologii i Etnologii ΡΑΝ, Oddział w Poznaniu ma wyodrębnioną Pracownię Wczesnośredniowieczną, w której jest zatrudnionych 6 osób (dr Michał Kara, doc. dr hab. Wojciech Dzieduszycki (1/2 etatu), dr Bożena Dzieduszycka, dr Henryk Mamzer, mgr Κinga Zamelska-Monczak i mgr Beata Banach).
Plany badawcze Pracowni w br.:
1. przygotowywane do druku monografie z wynikami „milenijnych" badań wykopaliskowych wczesnośredniowiecznych grodów wielkopolskich, realizowane w ramach ΡΒΖ-ΚΒΝ-011/Η01/99/04/11 - „Polska w Europie na przełomie Ι i ΙΙ tysiąclecia":
a. wczesnośredniowieczny Miedzyrzecz (prof. Stanisław Kurnatowski, mgr Kinga Zamelska-Monczak, mgr Beata Banach, mgr Ιwοna Wawrzyniak)
b. wczesnośredniowieczny Poznań (prof. Naηna Kóćka-Krenz, dr Michał Kara)
c. wczesnośredniowieczna Kruszwica (doc. Wojciech Dzieduszycki, dr Bożena Dzieduszycka, mgr Joanna Sawicka, dr Jarmila Kaczmarek)
d. finalizacja grantu ΚΒΝ (DOT realizowany w ramach ΡΤΡΝ) „Analizy dendrochronologiczne zabytkowego drewna z wybranych grodów najstarszego państwa Piastów" (dr Michał Kara)
Problematyka badawcza realizowana przez członków Pracowni co najmniej do roku 2005: dr Michał Kara - przemiany zasiedlenia i kultury w Wielkopolsce wiążące się z procesem formowania się państwa na tle porównawczym
doc. Wojciech Dzieduszycki, dr Bożena Dzieduszycka - problematyka przemian zasiedlenia i kultury na terenie Kujaw we wczesnym średniowieczu
dr Henryk Mamzer - problematyka przemian etno-kulturowych na ziemiach polskich na przełomie starożytności i średniowiecza, ze szczególnym uwzględnieniem aspektów metodologicznych wymienionych zagadnień
mgr Kinga Zamelska-Monczak - przemiany osadniczo-kulturowe na terenie Ziemi Lubuskiej we wczesnym średniowieczu, ze szczególnym uwzględnieniem problematyki emporium w Santoku (w przygotowaniu monografia wczesnośredniowiecznej ceramiki santockiej, jako źródła do poznania procesów kulturowych zachodzących w wymienionym ośrodku)
mgr Beata Banach - przemiany osadniczo-kulturowe w późnośredniowiecznej Wielkopolsce (w tym monografia kultury mieszkańców późnośredniowiecznego zamku w Międzyrzeczu).
Instytut Prahistorii UAM zajmuje się problematyką średniowiecza w ramach Zakładu Prahistorii Powszechnej Epoki ÂŻelaza. Prace terenowe i gabinetowe z tego zakresu realizuje 1 profesor, 1 doktor i 1 wykładowca oraz 8 doktorantów. Wiodącym projektem jest program badań zespołu pałacowo-sakralnego na Ostrowie Tumskim w Poznaniu, rozpoczęty w 1999 r., w który - oprócz dwóch pracowników ΙΡ - jest zaangażowanych 3 doktorantów i grupa studentów. Wyniki tych badań są na bieżąco publikowane w czasopismach specjalistycznych i pracach zbiorowych. Obecnie przygotowywany jest V tom serii: Poznań we wczesnym średniowieczu. Pozostali doktoranci realizują prace dotyczące zagadnień początków architektury sakralnej w Wielkopolsce, dziejów zamku i klasztoru w Oybin w Saksonii, studiów osadniczych oraz wybranych kategorii wytwórczości (ceramiki kamionkowej i początków rzemiosła rogowniczego na południowym wybrzeżu Bałtyku).
Drugi długoletni program Instytutu stanowią badania archeologiczno-architektoniczne prowadzone od 1992 r. nad pocysterskim opactwem w Bierzwniku, których wyniki są publikowane w czasopiśmie Zeszyty Bierzwnickie.
Obydwa te programy mają charakter interdyscyplinarny, oparty na współpracy z przedstawicielami nauk historycznych, przyrodniczych i fizykochemicznych.
Szeroko zakrojony program interdyscyplinarny realizuje Ekspedycja Archeologiczna „Łekno" Instytutu Historii UAM, kierowana od 1982 r. przez historyka i archeologa w jednej osobie. Wychodząc od prac archeologiczno-architektonicznych na terenie grodu w Łeknie, użytkowanego następnie przez cystersów, ekspedycja ta znacznie poszerzyła swój obszar badawczy ο cały mikroregion osadniczy, uzyskując niezwykle ważne dane dla poznania roli tego regionu w państwie pierwszych Piastów i w czasach późniejszych. Wyniki prowadzonych prac są systematycznie publikowane w serii Studia i Materiały do Dziejów Pałuk.
W Instytucie tym od wielu lat działa także Ekspedycja Archeologiczna „Novae", kierowana przez archeologa. Zasadniczym przedmiotem badań tej ekspedycji jest rzymskie miasto legionowe w dzisiejszej Bułgarii, lecz należy ο niej wspomnieć z tego względu, że okrywane są tam także materiały z czasów wczesnobizantyjskich, odnoszące się zwłaszcza do obiektów sakralnych.
Muzeum Archeologiczne w Poznaniu zatrudnia 5 osób specjalizujących się w średniowieczu, w tym 4 archeologów (2 doktorów i 2 magistrów) i 1 historyka, związanego z ekspedycją UAM w Łeknie. Przedmiotem ich zainteresowań jest osadnictwo wczesnośredniowieczne, kwestie dotyczące zagadnień budowlanych w Wielkopolsce oraz średniowiecznych fortyfikacji miejskich, co wiąże się ściśle z zakresem prac terenowych. Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy zatrudnia dwóch archeologów i jednego antropologa. Ponadto w oddziałach tego Muzeum w Gieczu i Grzybowie koło Wrześni zatrudnionych jest łącznie czterech archeologów. Prowadzą oni przede wszystkim badania związane z dziejami grodów i ich zapleczem osadniczym, a zwłaszcza nad wczesnopiastowską architekturą świecką i sakralną Muzeum wydaje własne czasopismo - Studia Lednickie.
W Muzeum Początków Państwa Polskiego w Gnieźnie pracuje dwóch archeologów, prowadzących szeroko zakrojone badania nad dziejami grodu gnieźnieńskiego, w tym nad jego sakralną architekturą. Wyniki tych badań są publikowane w periodykach fachowych, a także w czasopiśmie Gniezno. Studia i Materiały Historyczne, oraz w monografiach - ostatnio w pracy: Gniezno w świetle ostatnich badań archeologicznych. Nowe fakty nowe interpretacje, Poznań 2001.
Jak wynika z powyższego przeglądu, środowisko archeologów poznańskich skupia swą uwagę na problematyce starszych odcinków średniowiecza, zwłaszcza nad czasem formowania się państwa piastowskiego. Jego istotnymi osiągnięciami są studia nad osadnictwem, zwłaszcza grodowym i początkami architektury monumentalnej, czego wyrazem jest znaczny udział archeologów w sesjach naukowych - ostatnio w Poznaniu i Gnieźnie. Mimo ich rozproszenia w instytucjach ο odmiennych zadaniach, co rzutuje na realizowane programy badawcze, daje się zauważyć współpraca wyrażająca się zarówno poprzez uczestnictwo w radach naukowych muzeów i instytucji konserwatorskich, jak również poprzez konsultowanie wyników prac wykopaliskowych i realizowanie wspólnych grantów, ostatnio projektu ΚΒΝ „Polska na przełomie tysiącleci". Wskazać jednak trzeba niedostatki badawcze, mianowicie zaniechanie studiów nad starszymi fazami wczesnego średniowiecza w Wielkopolsce, oraz ograniczone zainteresowania późniejszym średniowieczem.
Biorąc pod uwagę całe środowisko mediewistyczne Poznania należy też stwierdzić brak programowej współpracy poszczególnych dyscyplin naukowych. Jeżeli taka ma miejsce, wynika οna z bieżących potrzeb badaczy i ma krótkotrwały charakter.
Dyrektor Instytutu
|
|
Ostatnia aktualizacja ( sobota, 17 grudnia 2005 )
|
|
|
