|
niedziela, 29 maja 2005 |
PANORAMA ŁÓDZKIEJ MEDIEWISTYKI - INSTYTUCJE, BADAWCZE, DOROBEK
UNIWERSYTET ŁÓDZKI, Wydział Filozoficzno-Historyczny; Instytut Historii
Katedra Historii Polski Średniowiecznej - kierownik: dr
hab. Jan Szymczak, prof. UŁ. Jedną z wiodących od dawna specjalizacji
są dzieje osadnictwa w Polsce środkowej, realizowanej głównie przez
emer. prof. dr. hab. Stanisława M. Zajączkowskiego, czego efektem są
prace, jak np. Powiat orłowski do lat siedemdziesiątych XVI wieku, Łódź
1996; Kształtowanie się osadnictwa na terenie współczesnej Wielkiej
Łodzi do końca XVI stulecia, „Rocznik Łódzki”, t. 47, 2000; Uwagi nad
dziejami dóbr łaznowskich i niesułkowskich biskupstwa włocławskiego do
końca XVI wieku, Łódź 2000; Lokacje osad wiejskich na obszarze
przedrozbiorowego powiatu łęczyckiego do lat siedemdziesiątych XVI
wieku, Łódź 2003. Pełna bibliografia zob. Profesor dr hab. Stanisław
Marian Zajączkowski, badacz dziejów osadnictwa i historii wojskowej,
nauczyciel akademicki i działacz społeczny, Łódź 2002. Jest autorem 106
prac drukowanych, promotorem 3 prac doktorskich i 180 magisterskich.
W
nurcie badań osadniczych, ale przede wszystkim stosunków własnościowych
w Polsce środkowej, mieści się duża część twórczości dr. Tadeusza
Nowaka, w tym jego rozprawa habilitacyjna Własność ziemska w ziemi
łęczyckiej w czasach Władysława Jagiełły, Łódź 2003, a także praca
doktorska Tomasza Stolarczyka (studium doktoranckie), „Szlachta
wieluńska do połowy XVI w.”, obroniona w 2003 r.
Drugą, licznie reprezentowaną dyscypliną, jest historia wojskowa,
zwłaszcza pod kątem szeroko rozumianego wysiłku wojennego państwa i
społeczeństwa polskiego w wiekach średnich, jak liczebność oddziałów
wojskowych, straty ludzkie i w dobrach materialnych, nakłady finansowe
na fortyfikacje, organizacja produkcji zbrojeniowej, ceny oręża i
zasoby uzbrojenia. Odnosi się to przede wszystkim do działalności
naukowej J. Szymczaka. Drugi nurt jego badań dotyczy kultury i
obyczajów rycerskich oraz bronioznawstwa historycznego. Kolejny dział
stanowią dzieje polityczne, głównie Polski środkowej w okresie rozbicia
dzielnicowego. Czwarty nurt badawczy związany jest z naukami
pomocniczymi historii, zwłaszcza z genealogią i dyplomatyką, ale przede
wszystkim z epigrafiką (wydawca 4 tomów Corpus inscriptionum Poloniae).
Jest autorem 147 prac drukowanych, w tym 7 książek i 83 artykułów, w
tym np. Produkcja i koszty uzbrojenia rycerskiego w Polsce
XIII-XV w., Łódź 1989; Knightly Tournaments in Medieval Poland,
„Fasciculi Archaeologiae Historicae”, t. 8, 1995; Pojedynki rycerskie,
czyli rzecz o sądzie bożym w Polsce Jagiellonów, „Studia z Dziejów
Państwa i Prawa Polskiego”, t. 4, Łódź 1999; Relieving a Besieged City
in Medieval Poland, [w:] Warfare in the Middle Ages, „Acta
Archaeologica Lodziensia” 2001, nr 47; Rycerska broń drzewcowa na polu
bitwy i w szrankach turniejowych w Polsce średniowiecznej, [w:]
Heraldyka i okolice, Warszawa 2002; współautorstwo: Uzbrojenie w Polsce
średniowiecznej. 1350-1450, red. Andrzej Nadolski, Łódź 1990, s.
208-411; Uzbrojenie w Polsce średniowiecznej. 1450-1500, red. Andrzej
Nowakowski, Toruń 1998, s. 129-304; 2 wyd. Toruń 2003, s. 131-306;
Polska technika wojskowa do 1500 roku, red. A. Nadolski, Warszawa 1994,
s. 143-185, 257-270, 273-300. W druku znajduje się praca pt. „Początki
broni palnej w Polsce (1383-1533)”. Jest promotorem 6 rozpraw
doktorskich i 138 prac magisterskich.
Problematyką historii wojskowej, a zwłaszcza historią uzbrojenia i
organizacją sił zbrojnych w Polsce średniowiecznej, zajmuje się dr
Tadeusz Grabarczyk, Piechota zaciężna Królestwa Polskiego w XV wieku,
Łódź 2000. Obecnie pracuje nad jazdą zaciężną. W koncowej fazie
znajduje się doktorat Aleksandra Bołdyrewa nt. produkcji i kosztów
uzbrojenia rycerskiego w Polsce XVI w.
Ważne miejsce zajmuje historia Kościoła katolickiego, a zwłaszcza
studia nad jego strukturami administracyjnymi w Polsce środkowej. W
ciągu kilku ostatnich lat powstały 3 doktoraty, a to w 2000 r. dr Anny
Kowalskiej-Pietrzak pt. „Prałaci i kanonicy kapituły łęczyckiej do
końca XV w.” (w druku) i dr Anny Jabłońskiej (studium doktoranckie -
obecnie Akademia Świętokrzyska w Kielcach) pt. „Kapituła uniejowska do
początku XVI wieku” (w druku) oraz w 2002 r. dr Zofii Wilk-Woś (studium
doktoranckie) pt. „Władysław z Oporowa (ok. 1395-1453) podkanclerzy
królewski, biskup włocławski i arcybiskup gnieźnieński” (opublikowana
pod takim samym tytułem w „Studia Claromontana”, t. 21, 2003, s.
175-450). Dr A. Kowalska podjęła temat o sieci parafialnej w Polsce
środkowej (archidiakonaty: łęczycki i uniejowski) w średniowieczu
(powstanie, rozwój, funkcje społeczne, kler parafialny). W opracowaniu
są kapituły: wieluńska (rudzka) i łowicka oraz ludzie Kościoła w
rodzinie Pellów z Niewiesza..
Katedra Historii Bizancjum (kierownik: prof dr. hab. Waldemar Ceran)
obejmuje obszar historii starożytnej i średniowiecznej powszechnej i tę
drugą specjalność - z wyraźnym nastawieniem na bizantynistykę -
uprawiają:
Dr
hab. Małgorzata Dąbrowska, prof. UŁ, zajmuje się dziejami Bizancjum, ze
szczególnym uwzględnieniem okresu panowania Paleologów i ich związków z
Zachodem w XIII-XV w. Jej pierwsza książka z 1986 r. dotyczyła
Bizancjum, Francji i Stolicy Apostolskiej w drugiej połowie XIII w.
Jest autorką 135 haseł w Encyklopedii kultury bizantyńskiej pod red. O.
Jurewicza, Warszawa 2002. W 1996 r. ukazała się następna książka pt.
Łacinniczki nad Bosforem. Małżeństwa bizantyńsko-łacińskie w cesarskiej
rodzinie Paleologów (XIII-XV w.), w 1997 r. zaś wedle jej przekładu
Historia Bizancjum pióra Cyrila Mango (2 wyd. w 2002 r.). Główna
problematyka: Bizancjum w obliczu zagrożenia tureckiego i kontekst
polski, Polska wobec późnych krucjat i Bizantynko-Węgierki w Polsce,
Łacinnicy i Bizantyńczycy po IV krucjacie - kontekst religijny,
Kantakuzenowie jako konkurencja Paleologów w Bizancjum oraz Bizancjum w
świadomości Polaków i współczesne spojrzenie na cywilizację
bizantyńską. Obecnie przygotowuje temat: „Społeczności łacińskie w
Bizancjum po IV krucjacie”, w planach badawczych jest historia
Cesarstwa Trapezuntu 1204-1461.
Obszarem zainteresowania dr Teresy Wolińskiej są dzieje Bizancjum w
VI-X w. oraz historia Italii i Sycylii w średniowieczu. W 1995 r.
obroniła pracę doktorską pt. „Stosunki papieża Grzegorza Wielkiego z
dworem cesarskim i administracją bizantyńską”, wydana drukiem pod takim
samym tytułem w 1998 r. Ponadto opublikowała kilka prac poświęconych
Justynianowi I, a ostatnio ukazała się praca pt. Justynian I Wielki,
Kraków 2003. Przygotowała rozprawę habilitacyjną nt. „Rola Sycylii w
polityce Cesarstwa Bizantyńskiego w VI-IX wieku”.
Dr
Mirosław Leszka w 1995 r. obronił pracę doktorską pt. „Uzurpacje w
Cesarstwie Bizantyńskim w okresie od IV do połowy IX wieku”. Później
jego zainteresowania badawcze skupiły się na stosunkach Bizancjum ze
Słowiańszczyzną Południową - głównie Bułgarią - i tej problematyce
poświęcona jest rozprawa habilitacyjna pt. Wizerunek władców pierwszego
państwa bułgarskiego w bizantyńskich źródłach pisanych (VIII-pierwsza
połowa XII wieku), Łódź 2003.
Zakład Nauk Pomocniczych Historii (kierownik: dr hab. Alicja
Szymczakowa, prof. UŁ) prowadzi badania nad genealogią, heraldyką,
epigrafiką, demografią i statystyką okresu średniowiecza i czasów
nowożytnych. W zakresie mediewistyki największe osiągnięcia mają:
Dr
hab. Alicja Szymczakowa zajmowała się historią zarządu lokalnego, czego
pokłosiem jest praca pt. Urzędnicy łęczyccy, sieradzcy do połowy XV
wieku, Łódź 1984 i wspólne z prof. Januszem Bieniakiem opracowanie
Urzędnicy łęczyccy, sieradzcy i wieluńscy XIII-XV wieku. Spisy, Wrocław
1985. Jej obecne zainteresowania ukierunkowane są na genealogię i
heraldykę szlachty sieradzkiej, czego efektem jest książka pt. Szlachta
sieradzka w XV wieku. Magnifici et generosi, Łódź 1998 oraz prace:
Nagana szlachectwa w Sieradzkiem w XV wieku, [w:] Heraldyka i okolice,
Warszawa 2002; Panny, mężatki i wdowy przed sądami ziemskimi i
grodzkimi w Sieradzkiem w XV wieku, „Studia z Dziejów Państwa i Prawa
Polskiego”, t. 7, Łódź 2002; Między dworem szlacheckim a zagrodą
chłopską. Kontakty międzystanowe w Sieradzkiem w XV wieku, „Zeszyty
Wiejskie”, t. 6, Łódź 2002. Obecnie pracuje nad szlachtą średnią i
biedną, w przyszłości zamierza opracować szlachtę w miastach. Zajmuje
się ponadto epigrafiką (3 tomy Corpus inscriptionum Poloniae). Jest
autorem 72 prac drukowanych, wypromowała 1 doktora i 17 magistrów.
Dr
Marek Adamczewski specjalizuje się w zakresie heraldyki miejskiej,
czego dowodem jego praca doktorska pt. Heraldyka miast wielkopolskich
do końca XVIII w., Warszawa 2000. Interesuje się także epigrafiką,
zwłaszcza z terenu wschodniej Wielkopolski. Obecnie pracuje nad
tematem: „Pejzaż heraldyczny ziem Polski Środkowej”.
Mgr
Tomasz Pietras opublikował swoją pracę magisterską pt. ”Krwawy wilk z
pastorałem” biskup krakowski Jan zwany Muskatą, Warszawa 2001, a
obecnie ma zaawansowany doktorat nt. „Ród Sulimów w Wielkopolsce,
ziemiach łęczyckiej i sieradzkiej, na Kujawach i Mazowszu w
średniowieczu”.
Instytut Archeologii
Katedra Archeologii Historycznej (kierownik: prof. dr hab. Leszek
Kajzer) prowadzi badania osadnicze, miast, zamków, budownictwa
obronno-rezydecjonalnego i sakralnego, ze szczególnym uwzględnieniem
zespołów klasztornych, studia nad kulturą materialną i problematyką
ochrony zabytków. Świadczą o tym liczne prace, a zwłaszcza monografie z
ostatniego dziesięciolecia L. Kajzera (420 publikacji, wypromował 8
doktorów, 90 magistrów) i jego współpracowników:
Seria „Budownictwo obronno-rezydencjonalne Kujaw i Ziemi Dobrzyńskiej”,
t. 3: Kościelna Wieś na Kujawach. Studium osadnicze, red. L. Kajzer,
Łodź 1994; t. 4: L. Kajzer, A. Horonziak, Budownictwo obronne ziemi
dobrzyńskiej, Włocławek 1995; t. 5: A. Andrzejewska, Średniowieczny
zespół osadniczy w Zgłowiączce na Kujawach, Włocławek 1996.
Spośród innych prac na szczególną uwagę zasługują: L. Kajzer, Pałace i
dwory w dawnym województwie sieradzkim, t. 2, Warszawa 1994 (w serii:
„Materiały do dziejów rezydencji w Polsce”, red. T. S. Jaroszewski);
tenże, Wstęp do archeologii historycznej w Polsce, Łódź 1996; L.
Kajzer, S. Kołodziejski, J. Salm, Leksykon zamków w Polsce, red. L.
Kajzer, Warszawa 2001; Zamek w Lubawie. Dawniej i dziś, red. L. Kajzer,
Lubawa 2001; Opactwo cysterskie w Rudach na Górnym Śląsku w świetle
badań terenowych w latach 1992-1995, red. L. Kajzer, Katowice 2001;
Hospes grati animi...albo gość wdzięczny..., czyli o wizycie króla
Władysława IV w Radziejowicach, opr. J. Danka i L. Kajzer, Łódź 2002.
Dr
Anna Marciniak-Kajzer, Fundacje architektoniczne małopolskich Leliwitów
w średniowieczu, Łódź 2001, przygotowuje studium archeologiczne o
kulturze materialnej dworu rycerskiego w średniowieczu. W druku jest
rozprawa doktorska Janusza Pietrzaka pt. „Zamki państwowe prowincji
wielkopolskiej na przełomie średniowiecza i nowożytności”.
Katedra Bronioznawstwa - kierownik: prof. dr hab. Marian Głosek
przejmując problematykę bronioznawstwa archeologicznego z Łódzkiego
Oddziału Instytutu Archeologii i Etnologii PAN (zob. niżej) buduje
własną kadrę w UŁ, która ma już pierwsze poważne osiągnięcia:
Dr
Paweł Świątkiewicz (doktorant) opublikował swoją dysertację doktorską
pt. Uzbrojenie wczesnośredniowieczne z Pomorza Zachodniego, Łódź 2002;
dr Piotr Nowakowski, „Arsenały domowe rycerstwa polskiego w
średniowieczu”, w druku: Olgierd Ławrynowicz ukończył rozprawę
doktorską pt. „Treści ideowe broni rycerskiej w Polsce wieków
średnich”, a jeszcze w tym roku będzie gotowy doktorat Piotra Strzyża,
„Wczesnośredniowieczne uzbrojenie i oporządzenie jeździeckie w
Małopolsce w świetle źródeł archeologicznych i ikonograficznych”.
W
łódzkim środowisku archeologicznym mediewistyka uprawiana jest jeszcze
w dwóch innych instytucjach, ale poza UŁ, dlatego ich działalność jest
omówiona poniżej.
Instytut Filozofii
Katedra Historii Filozofii (kierownik: prof. dr hab. J. Piórczyński)
prowadzi badania w zakresie filozofii średniowiecznej od niedawna, a
zapoczątkowała je praca J. Piórczyńskiego, Mistrz Ekhard. Mistyka jako
filozofia, Wrocław 1997. Kolejny etap stanowi twórczość dr hab.
Elżbiety Jung-Palczewskiej, Między filozofią przyrody a nowożytnym
przyrodoznawstwem. Ryszard Kilvington i fizyka matematyczna w
średniowieczu, Łódź 2002, i inne jej prace na ten temat, a także pisany
pod jej kierunkiem przez Roberta J. Podkońskiego doktorat pt.
„Matematyka w czternastowiecznej filozofii i teologii. Struktura i
natura wielkości ciągłych w dziełach Ryszarda Kilvingtona”.
Zainteresowania dr. Marka Genslera skupiały się na Antonim Andrzejowym,
twórcy szkotystycznej filozofii przyrody, a obecnie pracuje nad
biografią Waltera Burleya i jego komentarzem do „De generatione et
corruptione” (XIV w.).
Ważne miejsce w kierowanym przez E. Jung-Palczewską zespole
mediewistycznym zajmuje edytorstwo: Prima verba. Krakowskie mowy
uniwersyteckie, Łódź 2000 (red. EJ-P) oraz tłumaczenia i notki E.
Jung-Palczewskiej i M. Genslera w Antologii tekstów filozoficznych z
XIII wieku, Warszawa 2002 i takiej samej Antologii tekstów
filozoficznych z XIV wieku (red. EJ-P) z 2000 r.) pt. Wszystko to ze
zdziwienia. Wysoką ocenę otrzymał Disce puer. Podręcznik do łaciny
średniowiecznej, pod jej i mgr. D. Gwisa (filologia klasyczna) redakcją
oraz z udziałem młodszych pracowników z filozofii, historii i filologii
klasycznej UŁ.
W
przygotowaniu wydanie krytyczne Ryszarda Kilvingtona, „Quaestiones de
motu”, „Quaestiones super libros Sententiarum”, „Utrum continuum sit
divisibile in infinitum” i Waltera Burleya, „Tractatus secundus de
intensione et remissione formarum accidentalium” oraz kolejne tomy (6,
2, 1) antologii średniowiecznych tekstów filozoficznych. Doktoraty
złożyli: Adam Gogacz „Regnum philosophiae. Bartłomieja z Jasła
koncepcja uniwersytetu” oraz Rafał Kępa „Problem Boskiej przedwiedzy w
odniesieniu do wolności ludzkiej w kwestii Tomasza Wiltona Utrum
praedestinatus possit damnari”, natomiast Monika Michałowska pracuje
nad tematem „Jan Szkot Eriugena i tradycja dialektyki
wczesnośredniowiecznej”.
W
najbliższym czasie przewiduje się powstanie Zakładu Filozofii
Starożytnej i Średniowiecznej UŁ.
Katedra Historii Sztuki (kierownik: prof. dr hab. Grzegorz Sztabiński)
koncentruje się na historii sztuki nowożytnej i nowoczesnej,
mniejszości narodowych w Polsce i historii architektury. Należy wszakże
odnotować działalność naukową i konserwatorską emer. prof sztuk
plastycznych Ewy Marxen-Wolskiej, którą obrazuje praca pt. Konserwacja
i restauracja dzieł sztuki. Katalog dokumentacji prac Ewy i Jerzego
Wolskich wykonanych w latach 1948-1999, cz. 1: Malarstwo tablicowe; cz.
2: Malarstwo na płótnie; cz. 3: Malarstwo ścienne, Łódź 1998-2000. Jej
wychowanką jest Jowita Jagla, która w 2001 r. obroniła doktorat pt.
„Boska Medycyna i Niebiescy Uzdrowiciele wobec kalectwa i chorób
człowieka. Ikonografia ‘Patronów od Chorób’ i ‘Świętych Miłujących
ÂŻebraków’ w sztuce polskiej XIV-XVII w.” (w druku).
Wydział Prawa i Administracji
Katedra Historii Państwa i Prawa Polski - kierownik: prof. dr hab.
Jacek S. Matuszewski opracował Przywileje i politykę podatkową Ludwika
Węgierskiego w Polsce, Łódź 1983, a zawarte tam ustalenia przyjęły się
w nauce. Kolejna rozprawa Vicinia id est... Poszukiwania alternatywnej
koncepcji staropolskiego opola, Łódź 1991, wzbudziła interesującą
polemikę, ostatnio głównie na łamach „Przeglądu Historycznego”, t. 92,
2001, z. 1; t. 94, 2003, z. 2. W jego planach badawczych znajduje się
omówienie koncepcji monarchii patrymonialnej.
Dr
hab. Krzysztof Goźdź-Roszkowski, prof. UŁ, opracował 36 haseł do
Wielkiej encyklopedii prawa, red. E. Smoktunowicz, Białystok 2000, a
inne publikacje dotyczyły restytucji dóbr ziemskich w XIII-XVI w. W
przygotowaniu praca nt. „Zabory dóbr ziemskich dokonywane przez
panującego w średniowiecznej Polsce. Studium historyczno-prawne”.
Urząd wojewody i jego kompetencje w Polsce średniowiecznej to obszar
zainteresowania w pracy doktorskiej Tomasza Kubickiego, który wybrał
obecnie czasy nowożytne. Magdalena Podgórska przygotowuje doktorat nt.
procesu granicznego w średniowiecznej Polsce, natomiast Edyta
Nowak-Jamróz realizuje temat pt. „Egzekucja praw - wykonanie, czy
reforma prawa”.
Katedra Powszechnej Historii Państwa i Prawa - kierownik: dr hab.
Tadeusz Szulc, prof. UŁ. W ubiegłym roku zmarł nestor łódzkich
historyków prawa - prof. dr hab. Józef Matuszewski, którego prace
zebrane zostały w 5 tomach Pism wybranych, Łódź 1999-2002.
Emer. prof. dr hab. Zygfryd Rymaszewski opracował 54 hasła do Wielkiej
encyklopedii prawa i wiele innych artykułów z zakresu funkcjonowania
sądów ziemskich, miejskich i kościelnych w późnośredniowiecznej Polsce,
prawa ziemskiego i kanonicznego. Zapowiada monografie na następujące
tematy: „Woźny sądowy w Polsce średniowiecznej”, „Pozew w dawnym prawie
polskim”, „Weichbild magdeburski w przekładach łacińskich w Polsce”.
T.
Szulc opublikował Z badań nad egzekucją praw. Podstawy ustawodawcze
egzekucji dóbr, ich interpretacja i nowelizacja na sejmach za panowania
Zygmunta II Augusta, „Studia z Dziejów Państwa i Prawa Polskiego”, t.
6, Łódź 2000, a ostatnio przedstawił Skarbowość polską lat 1492-1587 w
historiografii, „Studia z Dziejów Państwa i Prawa Polskiego”, t. 8,
Łódź 2003.
Zakład Doktryn Polityczno-Prawnych (kierownik: dr hab. Zbigniew Rau,
prof. UŁ) preferuje problematykę nowożytną i najnowszą. Okresem
staropolskim zajmuje się dr Jakub Skomiał, którego badania dotyczą
legitymizacji i delegitymizacji władzy monarszej w kronikach
średniowiecznych pod kątem przygotowywanej rozprawy habilitacyjnej o
władcy idealnym i władcy złym.
Wydział Filologiczny
Katedra Historii Języka Polskiego - kierownik: prof. dr hab. Marek
Cybulski, skupia swoje zainteresowania badawcze głównie wokół problemów
stylistycznych i gramatycznych polszczyzny przekładowe XIV-XVI w., a
zwłaszcza translacji Psałterza, Nowego Testamentu i innych
staropolskich tekstów religijnych. Najważniejsze prace o języku i
tekstach średniowiecznych:
Emer. prof. dr hab. Maria Kamińska, Psałterz floriański. Monografia
językowa, cz. I: Ortografia, fonetyka, fleksja imion, Wrocław 1981; cz.
II: Fleksja liczebników, zaimków, czasowników, Łódź 1993; M. Kamińska,
M. Cybulski, Indeks łacińsko-polski do Psalterza floriańskiego,
Warszawa 1995; M. Cybulski, Staropolskie przekłady Psałterza, Łódź
1996; M. Kamińska, M. Cybulski, D. Kowalska, Słownik łacińsko-polski do
średniowiecznych psałterzy polskich. Wyrazy autosemantyczne, Łódź 2000;
Dr Ewa Woźniak, Słownictwo i frazeologia Psałterza krakowskiego (1532)
na tle ówczesnych przekładów biblijnych, Łódź 2002; Dr Danuta Kowalska,
Styl Psalterza floriańskiego na tle porównawczym, Łódź 2003.
Katedra Literatury Staropolskiej i Nauk Pomocniczych (kierownik: prof.
dr hab. Jan Okoń) zajmuje się dziedzictwem antyku w literaturze
polskiej od średniowiecza do baroku, związkami literatury polskiej i
polsko-łacińskiej z literaturami zachodnioeuropejskimi. Ważne miejsce
zajmuje edytorstwo staropolskie, realizowane zwłaszcza przez emer.
prof. dr. hab. Jerzego Starnawskiego, którego pełną bibliografię
zawiera praca Od średniowiecza ku współczesności. Prace ofiarowane
Jerzemu Starnawskiemu w pięćdziesięciolecie doktoratu, red. J. Okoń,
współpraca M. Kuran, Łódź 2000. Zob. szczególnie Wieki średnie i wiek
renesansowy. Studia, Łódź 1996; Polska w Europie, Kraków 2001; Od
zarania dziejów literatury polskiej po wiek XX, Łódź 2003.
INSTYTUT ARCHEOLOGII i ETNOLOGII PAN, ODDZIAŁ w ŁODZI
kontynuuje tradycję tzw. łódzkiej szkoły bronioznawstwa
archeologicznego, stworzonej przez prof. Andrzeja Nadolskiego,
ukierunkowanego na średniowiecze i czasy wczesnonowożytne. Powstały
prace: doc. dr hab. Witold Świętosławski, Strzemiona średniowieczne z
ziem polskich, Łódź 1990; Andrzej Nowakowski, Arms and Armour in the
medieval Teutonic Order’s State in Prussia, Łódź 1994; Marian Głosek,
Późnośredniowieczna broń obuchowa w zbiorach polskich, Warszawa-Łódź
1996, oraz zespołowe: Uzbrojenie w Polsce średniowiecznej. 1350-1450,
red. A. Nadolski, Łódź 1990; Uzbrojenie w Polsce średniowiecznej.
1450-1500, red. A. Nowakowski, Toruń 1998; 2 wyd. Toruń 2003. Od
niedawna badaniami objęto uzbrojenie ludów koczowniczych: W.
Świętosławski, Uzbrojenie koczowników Wielkiego Stepu w czasach
ekspansji Mongołów (XII-XIV w.), Łódź 1996 i wersja angielska: Arms and
Armour of the Nomads of the Great Steppe in the Time of the Mongol
expansion, Łódź 1999; tenże, Archeologiczne ślady najazdów tatarskich
na Europę Środkową w XIII w., Łódź 1997.
W
instytucie prowadzi się studia archeologiczno-architektoniczne nad
średniowiecznym budownictwem murowanym: emer. prof. dr hab. Tadeusz
Poklewski-Koziełł, Średniowieczne zamki między Prosną i Pilicą, Łódź
1992; tenże, Rubież Prosny i Baryczy 1333-1401. Fortyfikacje stałe,
Łódź 1994; tenże, Zamek w Łęczycy, Łęczyca 1996, a ponadto Zamek w
Koźminie, cz. I: Dzieje budowlane; cz. II: Źródła, red. T.
Poklewski-Koziełł i J. Nekanda-Trepka, Łódź 1994-1995; dr M. ÂŻemigała,
Zakres przystosowania stałych fortyfikacji w Wielkopolsce i na Kujawach
w XV w. do obrony z użyciem broni palnej, „Studia i Materiały do
Historii Wojskowości”, t. 38, 1996; M. Głosek, Dwór murowany w Bąkowej
Górze, Łódź 1998.
Ważne miejsce w problematyce badawczej zajmują rzemiosła tekstylne, a
zwłaszcza tkactwo i sukiennictwo w średniowieczu, głównie doc. dr hab.
Jerzy Maik, Tekstylia wczesnośredniowieczne z wykopalisk w Opolu,
Warszawa-Łódź 1991; tenże, Sukiennictwo elbląskie w średniowieczu, Łódź
1997.
Oddział Łódzki Instytutu Archeologii i Etnologii PAN zorganizował dotąd
9 Międzynarodowych Kolokwiów Bronioznawczych (1988-2002), jest wydawcą
„Fasciculi Archaeologiae Historicae”, t. I-XIV, 1986-2001 (2002) [pod
red. A. Nadolskiego, od t. VII (1994) T. Poklewskiego]. W 2001 r.
ukazał się, wydany wspólnie z Łódzkim Towarzystwem Naukowym, nr 47
wydawnictwa „Acta Archaeologica Lodziensia” pt. Warfare in the Middle
Ages, red. W. Świętosławski.
MUZEUM ARCHEOLOGICZNE i ETNOGRAFICZNE w ŁODZI
posiada „Dział Średniowiecza i Nowożytności”. Oprócz typowych działań
muzealnych prowadzone są stacjonarne i ratownicze badania terenowe,
których efektem są prace:
Dr
A. Chmielowska, mgr P. Marosik, Wczesnośredniowieczne budownictwo
obronne między Prosną i Pilicą, Warszawa-Łódź 1989.
Dr Jerzy Augustyniak, Zamek w Inowłodzu, Łódź 1992.
Doc.
dr hab. Ryszard Grygiel, Zarembowie z Jarocina w świetle źródeł
archeologicznych i historycznych, Biblioteka Muzeum Archeologicznego i
Etnograficznego w Łodzi, wyd. I, 1992; wyd. 2, poprawione i uzupełnione
1994.
R.
Grygiel, T. Jurek, Doliwowie z Nowego Miasta nad Wartą i Biechowa.
Dzieje rezydencji i ich właścicieli, Łódź 1996; tychże, Zduny.
Późnośredniowieczne i nowożytne rezydencje właścicieli miasta, Łódź
[1999].
Na podstawie dostarczonych materiałów i przeprowadzonych konsultacji opracował
Jan Szymczak
|
|
|
